Voedselkeuzelogo #5: de overheid

Gezonde keuzes gemakkelijker maken is het doel van een voedselkeuzelogo. Enerzijds helpt het consumenten met begrijpelijke informatie. Anderzijds zou het de voedingsmiddelensector moeten motiveren tot productverbetering. Het voedselkeuzelogo Nutri-Score staat in de schijnwerpers. Hierover gingen mijn eerste blogs. Wie zorgt ervoor dat zo’n voedselkeuzelogo een succes wordt? Is dat de levensmiddelenindustrie of de overheid? Welke rol spelen de wetenschap en de maatschappelijke organisaties? Wat leert het verleden? Voer voor meer blogs, ik begin met de overheid.

Voedselkeuzelogo en de overheid

In 2005 riep de Nederlandse overheid de voedingsmiddelenindustrie op om met 1 voedselkeuzelogo te komen. Dat deed de industrie (zie afbeelding), maar dat bleek 10 jaar later niet geloofwaardig. Daarom nu dus een andere aanpak, waarbij de overheid aan het stuur zit.

Belang van preventie

Groeiende zorgkosten dwingen de overheid om meer na te denken over preventie van ziekten. De overheidsuitgave voor preventie is nu slechts een klein deel van dit enorme zorgbudget (zie afbeelding). Ook de realiteit van de coronacrisis benadrukt deze urgentie om meer te werken aan preventie en het reduceren van overgewicht. Het afgelopen jaar lagen er ruim 2500 Covid-patiënten op de Nederlandse ic’s. Ruim driekwart had overgewicht. Die grote gevoeligheid voor Covid als je  overgewicht hebt, heeft te maken met het feit dat het ‘te zware’ lichaam al in een staat van chronische infectie is.

Meer aandacht voor preventie dus

In 2018 werd het Nationaal Preventie Akkoord ondertekend door een groot aantal betrokken partijen zoals de industrie, de consumentenbond en de gezondheidsfondsen. Het akkoord richt zich op het reduceren van overgewicht, maar ook op vermindering van problematisch alcoholgebruik en roken. Een voedselkeuzelogo is één van de acties gericht op het terugdringen van overgewicht en obesitas. Het doel is een gezondere voedselomgeving en het gemakkelijker maken van gezonde keuzes: in de supermarkt, in de horeca, op scholen en in de winkelstraat. De helft van de Nederlandse bevolking is namelijk te zwaar. Veel partijen zijn betrokken bij het akkoord. Dat moet dus wel gaan lukken, zou je denken.

Gezondere voedselomgeving met gezondere producten

Ook een nieuwe aanpak voor productverbetering is onderdeel van dit Preventie Akkoord. Dit is gericht op verlaging van zout, suiker, verzadigd vet in voedingsmiddelen. Hiervoor wordt momenteel een ingenieus systeem ontwikkeld door experts van de overheid. Hierbij worden de huidige productsamenstellingen stapsgewijs aangescherpt, om zo te leiden tot een gezonder voedingsmiddelenaanbod. Ook hier zit de overheid aan het stuur. Alle betrokkenen worden meegenomen in dit proces: deze aanpak voor productverbetering wordt voorgelegd aan wetenschappers, maatschappelijke organisaties, voedingsmiddelensector, supermarkten, gezondheidsfondsen en ieder ander die er iets over wil zeggen. Net als bij het voorgenomen invoeren van een nieuw voedselkeuzelogo. Dat was zeker niet het geval bij het voorgaande Akkoord Verbeteren Productsamenstelling (2012-2020). Dat akkoord kreeg regelmatig kritiek over het lage ambitie niveau. Hier zat de industrie aan het stuur. Volgens mij is het proces beter nu.

Stimuleert Nutri-Score productverbetering?

Maar wanneer zo’n nieuwe aanpak voor productverbetering ontworpen wordt, zou je willen dat een nieuwe voedselkeuzelogo hierop aansluit. En dat het voedselkeuzelogo productverbetering daadwerkelijk stimuleert. Helaas is dat nu niet lang altijd het geval. In mijn 2e blog ‘het nutri-score algoritme’ en 3e blog ‘het algoritme aanpassen, hoe dan?’ leg ik de problemen van Nutri-Score uit. Productverbetering wordt niet gestimuleerd in brood (meer vezels) en vleeswaren (minder zout). Bovendien kunnen ontbijtgranen en chocolademelk punten verdienen met extra vezels of eiwitten, zonder dat het suikergehalte verlaagd wordt. Hier moet dus nog wel wat aan gedaan worden.

Een gezondere voedselomgeving

Dat was op 7 april 2021 ook het pleidooi van de Raad van Volksgezondheid en Samenleving. Mensen met een lage opleiding leven 7 jaar korter dan hoogopgeleiden. Het verschil in gezonde levensjaren is zelfs 15 jaar! Zij worden dus 15 jaar eerder ziek. En door de coronacrisis nemen deze verschillen alleen maar toe. Dit gezondheidsverschil is een van onze belangrijkste problemen, denk ik. De Raad houdt een pleidooi voor meer langetermijnbeleid gericht op het verkleinen van dit verschil. Onderdeel daarvan is het creëren van een gezondere voedselomgeving, zodat iedereen gestimuleerd wordt om gezonder te eten. En niet alleen de geïnteresseerde consumenten die naar logo’s kijken.

Maar ja: het is allemaal niet verplicht

Op diezelfde dag (7 april) verscheen overigens ook nog een rapport van het RIVM. Een advies om het Nationale Preventie Akkoord te voorzien van aanvullende maatregelen. Want nu gaan we de ambitie om overgewicht terug te dringen zeker niet halen. Genoemd worden: prijsmaatregelen, suikertaks en geen btw meer op groente en fruit. Goede ideeën voor een gezondere voedselomgeving en bewezen effectief in andere landen!

De overheid zit aan het stuur nu. Dat is absoluut een verbetering ten opzichte van eerdere initiatieven om onze voedselomgeving te verbeteren. Toch is het allemaal nu nog steeds heel vrijblijvend. Een rapport schrijven is niet genoeg. Iets verplichten: Zeker! Ook hier is de overheid aan zet…

Over het voedselkeuzelogo

Al 20 jaar is een voedselkeuzelogo 1 van mijn favoriete onderwerpen, als het gaat om een gezondere voedselomgeving. Je kunt het vanuit veel perspectieven bekijken: overheid, consument, voedingsmiddelensector, wetenschap. Een internationale wetenschappelijke commissie is in februari 2021 begonnen met de herziening van het algoritme van Nutriscore. De discussie over een verplicht voedselkeuzelogo in Europa is sinds de publicatie van de Farm to Fork Strategie weer opgelaaid . Kortom een goed moment voor een serie blogs over voedselkeuzelogo’s. Hierin probeer ik voedselkeuzelogo’s uit te leggen en wat volgens mij een oplossing kan zijn.