Consumentenbond #3: Helpen met gezonde keuzes: Verkeerslichten of Vinkjes

De Consumentenbond is al jaren een voorstander van verkeerslichten op verpakkingen van voedingsmiddelen. Als hulpmiddel om de gezondere keuze gemakkelijker te maken voor de consument. Ook internationaal toen in Europa de nieuwe etiketteringswetgeving ontworpen werd (gepubliceerd in 2011), waren Europese Consumentenorganisaties gezamenlijk voor de verkeerslichten. Die helpen de consumenten het beste, vinden zij. De levensmiddelenindustrie is over het algemeen tegen verkeerslichten, omdat zij bang zijn dat met name de rode lichten consumenten ervan weerhouden een product te kopen…

Groot Brittannië kent al 10 jaar Verkeerslichten op voedingsmiddelen. In combinatie met de maximale aanbevolen inname (% of your guideline daily amount). Bedrijven kunnen vrijwillig deelnemen. Er zijn normen voor vet, verzadigd vet, suiker en zout. Dezelfde normen gelden voor alle voedingsmiddelen. Ze bepalen de kleur van het stoplicht: rood, oranje, groen (zie plaatje). Energie heeft geen norm, en geen kleur.

Inmiddels is aangekondigd dat ze gaan verdwijnen, maar in Nederland kennen wij sinds 2006 het Vinkje. Een gezondheidslogo, heel bekend (93% van de consumenten kent het). Deelname is vrijwillig voor bedrijven en de kosten die de producent moet betalen zijn gebaseerd op omzet. Om een logo te dragen, moeten de producten voldoen aan normen voor transvet, verzadigd vet, zout, suiker, voedingsvezel en energie. Die normen verschillen per productgroep, en zijn daarmee ook doelen voor productverbetering. Het Vinkje ligt onder vuur, mede door de campagne van de Consumentenbond.

 

De Consumentenbond is dit voorjaar begonnen met een campagne tegen het Vinkje en voor verkeerslichten. Ik vroeg Henry waarom de Consumentenbond graag ‘verkeerslichten’ wil: Henry had die vraag wel verwacht: “Ik zat er nog aan te denken hoe kan je dat nu duidelijk in 1 zin uitleggen,” volgens hem zit het zo: ”Verkeerslichten maken in 1 oogopslag duidelijk hoeveel verzadigd vet, zout of suiker in een product zit. Dat heb je niet bij andere logo’s.”

Uiteindelijk gaat het er dus om of consumenten geholpen worden bij het maken van gezondere keuzes. Volgens mij kan dat nog best lastig zijn met verkeerslichten. Ik leg Henry voor: “Als je nu 2 dezelfde soort producten hebt met op het ene etiket: ‘2 rood & 2 groen’ en op het andere: ‘3 oranje & 1 groen’. Welke is dan gezonder? Dat is niet simpel.” “Ja, maar je weet op die manier wel hoeveel zout en suiker er in zit. Als je een product met 3 rood en 1 groen vergelijkt met 2 rood en 2 groen, weet je wel welke je moet kiezen,” antwoordt Henry. “Het probleem in Nederland is: als er geen Vinkje op staat, weet de consument niet of de producent niet meedoet, of dat het product niet aan de criteria van het Vinkje voldoet. Bovendien, er zijn ook producten als snacks die een Vinkje kunnen krijgen, terwijl dat nooit een gezonde keus is. Daardoor worden consumenten misleid, zo blijkt uit ons onderzoek”.

Om productverbetering te stimuleren heb je normen nodig die afgestemd zijn op productgroepen (zie ook vorige blog). Want de samenstelling van voedingsmiddelen verschilt sterk. Er zijn daarom Blauwe en Groene Vinkjes. Blauw op de extra-producten die je niet echt nodig hebt (sauzen, snacks, soep, ijs, frisdrank). En Groen op producten uit de ‘oude’ Schijf van Vijf (vlees, graanproducten, zuivel, vis) waar belangrijke voedingsstoffen inzitten. Consumenten begrijpen dit niet, het verschil tussen Blauwe en Groene Vinkjes is onduidelijk. Ondanks de pogingen om dit uit te leggen. Het is gewoon te ingewikkeld. Verkeerslichten maken overigens geen onderscheid tussen verschillende voedingsmiddelen en stimuleren daardoor dus minder productverbetering.

Inmiddels heeft de minister aangekondigd dat de Vinkjes gaan verdwijnen. En ze heeft het Voedingscentrum de opdracht gegeven om een app te ontwikkelen. Of we helemaal zonder een logo op de verpakking kunnen….? Hier meer over Vinkjes en verkeerslichten.

Ik vroeg Henry of hij bekend was met Questionmark App. Hij kent het wel, gebruikt het echter niet. Ik wees hem op het feit dat er verkeerslichten inzitten (zie blog).  Volgens Henry zijn apps (mits betrouwbaar) prima, maar mag dit niet ten koste gaan van informatie op de plek van aankoop, de verpakking dus. Dat is wel een gevaar. Bedrijven zijn er erg voorstander van om minder informatie op het etiket te zetten en meer online. Questionmark is een onafhankelijke organisatie. Henry is wel onder de indruk van al het onderzoek dat ze hebben gedaan. Gigantisch veel werk, maar ze hebben er ook budget voor.

Zelf was ik ook wel onder de indruk van het continu bijhouden van de etiketinformatie over samenstelling van voedingsmiddelen in de supermarkt via de ‘scrapers’ van Questionmark. Die maken gebruik van de informatie op websites van supermarkten. Zo kun je productverbetering volgen. Henry is geïnteresseerd in dat soort cijfers (ik ook). Worden producten gezonder (minder zout, verzadigd vet, suiker)? Hebben het Vinkje en het Akkoord Productverbetering effect? Eigenlijk weten we het niet goed.

Probleem hier is ook nog wel de vele fouten op die supermarktwebsites. Het afgelopen half jaar vonden afstudeerstudenten van de HAS dat voor sommige supermarktwebsites 70% van de producten niet overeenkwam met het etiket. Overigens bevestigt Henry dat ook etiketten vaak niet kloppen, daarom laat de Consumentenbond bij vergelijkende tests de voedingsmiddelen altijd analyseren door laboratoria. Hierdoor worden veel foutieve etiketten ontmaskerd.

Deze blog met de Consumentenbond voor HAS Voedseldialoog ging vooral over Vinkjes en verkeerslichten. Altijd goed voor veel discussie. Dus laat weten wat jij ervan vindt en reageer…

Omdat er nog wel meer over te vertellen valt, heb ik een extra blog geschreven over Vinkjes en Verkeerslichten (mijn eigen analyse).