Voedingscentrum #2 De omgeving veranderen

Iedereen maakt zijn eigen keuze. Consumenten kiezen wat zij willen eten, de horeca kiest wat op de menukaart komt en fabrikanten beslissen welke producten ze op de markt brengen. Het Voedingscentrum biedt al deze partijen eerlijke, betrouwbare  informatie zodat ze een weloverwogen keuze kunnen maken (citaat). Maar het gaat om meer. De omgeving veranderen, de gezonde keuze moet de gemakkelijke keuze worden. Voor HAS Voedseldialoog sprak ik met Gerda Feunekes, directeur van het Voedingscentrum over hoe dat dan moet….

Gerda was nog niet zolang terug van drie dagen Engeland. Daar was op initiatief van het Voedingscentrum een Nederlandse delegatie met onder andere vertegenwoordigers van universiteiten, de industrie en de Consumentenbond op bezoek om te leren van de Britten. Die zijn al langer bezig met onderwerpen zoals verbeteren van de productsamenstelling, verantwoorde etikettering (logo’s, stoplichten). De focus tijdens deze reis lag op het gemakkelijker maken van de gezonde keuze. Hoe doe je dat? Met ‘nudgen’. Met wat????

“Het heeft me er nog meer bewust van gemaakt dat we ons op de omgeving moeten richten,” vertelt Gerda. “Zo werd Professor Brian Wansink geciteerd: ‘It is easier to change your environment, than it is to change your mind’ (vrij vertaald: ‘het is gemakkelijker de omgeving te veranderen, dan je gewoontes’). Wat je met ‘nudgen’ doet is: je sluit aan op het gewone gedrag.” Gerda legt uit: “Je maakt iets tot een nieuw soort routine. Gedrag is vrij onbewust. Daar prik je met een nudge (zoals bijvoorbeeld ‘vergadergroente’ op tafel) doorheen en daarna ga je met het nieuwe, verbeterde gedrag terug naar het automatische, onbewuste gedrag. (In het voorbeeld heb je tijdens het vergaderen meer groente gegeten.) Alles bewust en rationeel te doen kost enorm veel energie.”

Het Voedingscentrum is er voor Nederland. Maar voeding is heel internationaal. In Europa is Nederland niet het enige land met zo’n publieke consumentenvoorlichting. Met zo’n 8 landen is er nu contact. “Maar er zijn nog veel landen die geen publiek punt van objectieve informatie op het gebied van voeding hebben,” vertelt Gerda. “Wat ik eigenlijk heel schokkend vind.” Dit gaat vooral over Zuid en Oost Europa, waar overgewicht ook veel voorkomt. “Nu zeg ik niet dat je hiermee alles kunt oplossen, maar geen centrum van objectieve informatie is een enorme gemiste kans.”

Je komt bij een tankstation afrekenen: ‘Wil je er nog 2 chocoladerepen voor 1 euro bij?’. Volgens het Voedingscentrum vinden consumenten dit vaak heel vervelend. Gerda: “Samen met 5 gedragshoogleraren hebben we beschreven hoe dit werkt. Op een gegeven moment is je wilskracht wat uitgeput en geef je toch toe aan zo’n verleiding. Hier is een factsheet van gemaakt. We zijn toen een actie gestart waarbij iedereen foto’s van zo’n verleiding kon plaatsen op Facebook of Twitter. En we hebben ook samen met die hoogleraren hierover een opiniestuk geschreven voor de krant.”

Als het gaat om gezondere producten, nemen we deel aan wetenschappelijke commissies zoals die van het Akkoord Verbetering Productsamenstelling (convenant tussen overheid en bedrijfsleven) en van Het Vinkje (het gezondheidslogo dat op de gezondere keuzes staat binnen een productgroep).  Heel recent heeft de minister aangekondigd dat het Vinkje gaat verdwijnen. Wel blijft het Voedingscentrum nauw betrokken bij het vervolg. Dat wordt dus in ieder geval een Voedingsapp, maar misschien ook wel een nieuw logo. Het Akkoord en het Vinkje komen overigens uitgebreid langs in onder andere de eerdere blogs over de Consumentenbond.

En over Apps gesproken: Met de Questionmark-App kan een consument zien hoe gezond, duurzaam, fair-trade en diervriendelijk een product is. Hierover verscheen al een blog-serie in HAS Voedseldialoog. Op mijn vraag wat ze van de Questionmark App vindt, zegt Gerda: “Ik vind het idee dat de consument toegang heeft tot dat soort data heel belangrijk. Het moeten natuurlijk wel betrouwbare data zijn, bijvoorbeeld die van GS1, de stichting die de barcodes uitgeeft die we op etiketten zien” Moet ik ook maar eens mee gaan praten voor HAS Voedseldialoog. De uitdaging is nog wel de vele fouten. Een illustratie:

Het is verplicht om informatie over ingrediënten en voedingswaarden op het etiket te zetten. Voor uitleg ingrediënten en voedingswaarden zie blog. En als supermarkten een voedingsmiddel online verkopen, moet deze informatie op de website van de supermarkt te zien zijn. Tijdens een afstudeervak afgelopen half jaar aan de HAS liepen studenten tegen het probleem aan dat informatie van het etiket niet overeenkwam met die op de supermarktwebsite. Afhankelijk van de supermarkt was dat het geval voor 19-70% van de producten.

Als minimaal 60% van je aanbod in de schoolkantine in de Schijf van Vijf past kan je een zilveren of gouden Schoolkantine schaal verdienen. Er zijn inmiddels 351 schalen uitgereikt, lees ik op de website. Er is een Kantine-scan ontwikkeld. Daarmee kan de kantinebeheerder zelf aan de slag. In de blog van het Jeroen Bosch College kwam het er niet van, helaas. Het is ingebed in een veel breder perspectief. De Gezonde School. Hierbij wordt naast voeding ook gekeken naar veiligheid, drugs, seksualiteit.

Deze 2de blog over het Voedingscentrum ging over de omgeving veranderen. Heb jij goede of juist hele slechte voorbeelden hiervan gezien? Zet je foto’s op onze facebookpagina HAS Voedseldialoog. Of plaats je reactie hieronder.

Het Voedingscentrum kan dit allemaal natuurlijk niet alleen. In de volgende blog meer over samenwerkingen met onder andere het levensmiddelenbedrijfsleven.