Actualiteit – Hoezo teleurgesteld over zoutverlaging?

Vorige maand stond in de krant: Minister Schippers teleurgesteld over zoutverlaging. Mensen moeten minder zout eten. Maar hoe dan? Al jaren lang probeert de overheid met zachte hand ons aanbod aan voedingsmiddelen minder zout te maken. 80% van het zout dat we eten wordt door producenten van voedingsmiddelen toegevoegd. Maar ja…andere dingen zijn ook belangrijk vinden producenten, supermarkten en consumenten: Smaak, prijs, E-nummers, internationale markt, kwaliteit van producten….

Dat zoutverlaging op een lagere plek in deze rangorde staat, is een logische verklaring voor dat het allemaal niet zo opschiet met dat zout.

Brood is de uitzondering

Zelf zegt de bakkerijsector 25% van het zout eruit gehaald te hebben. NVWA (Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit) meet 15% reductie. Een beetje spreiding in dit getal is wel te verwachten. Brood is de belangrijkste bron van zout in het Nederlandse dieet. Dus dit is absoluut goed nieuws. Alleen de verlaging van slechts deze ene productgroep is onvoldoende om echt invloed te hebben op de totale hoeveelheid zout die we als Nederlanders eten. En… nog niet al het brood is in zout verlaagd, leerden we afgelopen week. Maar toch, waarom lukt het wel bij brood en niet bij de andere productgroepen?

Zoutverlaging in brood: hoe is dat gegaan?

Die vraag heb ik gesteld aan Flip van Straten (Nederlands Bakkerij Centrum). Eerst hebben de bakkers onderzocht of de consument het zou merken, een minder zoute smaak. Dat bleek reuze mee te vallen. Nederlanders beleggen hun brood met allerlei beleg waardoor de zoutverlaging onopgemerkt blijft. Vervolgens heeft de bakkerij sector breed, stapsgewijs de zoutverlaging ingezet. Kleine stapjes worden niet zo snel opgemerkt. Tenslotte is de wetgeving op aangeven van de bakkerij sector aangepast. De maximaal toegestane hoeveelheid zout is naar beneden bijgesteld.

Andere voedingsmiddelen met veel zout: lessen van brood

Natuurlijk is dit niet 1 op 1 te kopiëren naar de vleeswaren, soepen, sauzen, zoute snacks, maaltijden, kaas of andere voedingsmiddelen met veel zout. Omdat de afzetmarkt anders is, en producten een andere rol in het dieet spelen. Maar wat kunnen we ervan leren?

Smaak: het moet dus stapsgewijs en gezamenlijk

Smaak is heel erg belangrijk. Dat zal niemand ontkennen. Ook Unilever heeft ervaren met Cup-a-Soup dat als je te snel in zout omlaag gaat, consumenten je product niet meer kopen, of zelf zout toevoegen. Het moet dus stapsgewijs. Het is bekend dat mensen kunnen wennen aan een minder zoute smaak. Vanzelfsprekend werkt dat alleen maar als ALLES minder zout wordt. Gezamenlijk optrekken is dus essentieel. Zoutverlaging moet dus stapsgewijs en gezamenlijk. Alle voedingsmiddelen tegelijk.

Wie betaalt de zout verlaging?

Waarom lukt dat niet? Omdat prijs, kwaliteit en E-nummers ook belangrijk zijn. Zoutverlaging mag de consument niets kosten zegt de supermarkt. Maar wie betaalt dat dan? De producent: die moet investeren in het ontwikkelen van een nieuw product dat goed smaakt en een goede kwaliteit heeft. Het blijkt nog best lastig om in concurrentie met andere leveranciers je nieuwe in-zout-verlaagd product op de schappen van de supermarkt te krijgen. Vooral als je concurrenten geen zout eruit halen, en de supermarkt-eisen voor prijs en smaak gelijk blijven. Dat de supermarkt inmiddels ook stuurt op zout, en niet meer alleen op E-nummers zal zeker helpen. Maar iemand moet betalen.

Rol van de supermarkt

Hoe belangrijk de supermarkt is blijkt ook weer afgelopen week, toen publiceerde de Consumentenbonddat 13 van de 30 onderzochte broden van bakkerijketens te veel zout bevatten. En 5 broden zaten op het wettelijke randje. Maar 85% van ons brood wordt in de supermarkt verkocht. Dit brood is wél minder zout. De bakkers hiervan voldoen dus wel aan de norm. Dit benadrukt de belangrijke rol van de supermarkt in zoutverlaging.

Wel ‘minder E-nummers’ en niet ‘minder zout’

Waarom ligt er zoveel nadruk op de verlaging van die E-nummers? Wat blijkt: Deze productverbetering kan je wel terug verdienen. Consumenten blijken wel bereid om meer te betalen voor een product met minder E-nummers. Of het nu terecht is of niet, de consument denkt dat het gezonder is. Dat is anders bij zoutverlaging. Dan denkt men soms zelfs: Hmmm, minder zout: is het dan nog wel lekker….? Reden om zoutverlaging stiekem te doen, terwijl zonder E-nummers een goedverkopende claim blijkt te zijn.

Internationale markt

Tenslotte, onze markt is internationaal. Is dat nu een voordeel of een nadeel? Internationale leveranciers die ook aan de Engelse markt leveren zoals vleesproducenten, maar ook Lamb Weston / Meijer, maken producten die voldoen aan de zout-vereisten van de Engelse markt. Het kan dus best, deze Engelse normen zijn zelfs strenger. In Engeland wordt minder zout gegeten. Maar als het in Engeland kan, waarom dan niet hier?

Sterke centrale sturing

In Engeland wordt sterker centraal gestuurd door de overheid. Al jaren. Dat zouden wij in Nederland ook eens moeten proberen. In Nederland werken we op dit moment met een convenant met de industrie en dat schiet dus maar niet op. In ons onderzoek met 17 levensmiddelenbedrijven vonden wij dat het merendeel van de bedrijven meer centrale sturing wilde voor het herformuleren (o.a. zout verlagen) van hun producten. De zachte hand van de overheid mag wel wat harder worden. Het kan, maar werkt alleen als iedereen mee doet, met alle producten.

Onafhankelijke monitoring van de voortgang

Ook een strakke monitoring van de voortgang is van belang. Door een onafhankelijke partij. Niet door de industrie zelf. Zelfregulatie en zelf-monitoring is onvoldoende om effect te bereiken, de belangen liggen bij de industrie nu eenmaal anders. Ik heb daar nog een mooi verhaal over…dit vertel ik een andere keer…

Samenvattend…

Kleine stapjes en gezamenlijkheid is belangrijk om de consument geleidelijk te laten wennen aan een minder zoute smaak. Centrale sturing door de overheid, zoals bijvoorbeeld de aanpassing in de wetgeving net zoals bij brood, om zo een gelijk speelveld te creëren voor alle levensmiddelenproducenten; en een onafhankelijke monitoring zijn de andere voorwaarden voor zoutverlaging.  Als de voedingsmiddelen minder zout bevatten, gaan de mensen minder zout eten. Zo simpel is het. Maar wie gaat daar voor zorgen? Laat weten wat jouw mening is!