Vion #1: Vleesverwerker in het centrum van de vleesketen
Vlees! Een primeur voor de Blog HAS Voedseldialoog. Vion, deze grote vleesverwerker slacht per jaar 16 miljoen varkens en bijna 1 miljoen runderen. We spraken met Bert Urlings, Directeur Kwaliteit, op het hoofdkantoor in Boxtel. Samen met Florieke Koers (journalist van de HAS) en Inge van Mensvoort (4de jaars studente Voedingsmiddelentechnologie). In de verte lag een slachterij. Daar zijn we (helaas) niet geweest. Volgende keer….
Een Jongen met Varkens
Bert is opgegroeid op een boerderij. Een Zuid-Limburgse hoeve boven op een heuvel. Hij laat een oude foto van zichzelf zien. Een jongen met varkens. “Dat zijn biggen, we hadden ook koeien”, Berts vader was als boer al bezig met de waarde van zijn producten (de varkens en koeien) in de voedselketen. Hij was voorzitter van het boerenbestuur van Campina, een inspiratiebron voor zijn zoon. Met plaatjes op zijn computer laat Bert het beeld van zijn levensloop zien.
”Ik koos er dus niet voor om met een spuit achter koeien aan te lopen”
Bert is diergeneeskunde gaan studeren, niet om praktiserend dierenarts te worden, maar om als dierenarts in de levensmiddelen te gaan werken. Een dierenarts vervult een belangrijke rol in de bewaking van de veiligheid van voedsel van dierlijke oorsprong zoals melk, eieren, vlees, vis en ook honing. Wereldwijd is de rol van de dierenarts daarin cruciaal. “Ik heb me gespecialiseerd in ‘veterinaire volksgezondheid’. Centraal daarin staat: ‘Wat betekent het voor de gezondheid van de mens?’ Ik koos er dus niet voor om met een spuit achter koeien aan te lopen”. Bert deed na zijn studie wetenschappelijk onderzoek bij de Universiteit Utrecht en werkte bij het Centraal Veterinair Instituut in Lelystad. Inmiddels is hij alweer 14 jaar bij Vion en nu verantwoordelijk voor voedselveiligheid, dierenwelzijn, productintegriteit en certificering.
Verantwoordelijkheid voor voedselveiligheid in de keten
Ook in Utrecht en Lelystad stond veilig voedsel in de keten centraal in zijn werk. Bert heeft tijdens verschillende crises zoals BSE (gekke koeienziekte) en mond-en-klauwzeer, de Nederlandse regering geadviseerd. In 2002 veranderde echter de wetgeving. Binnen de Europese Unie, en dus ook in Nederland, werd de verantwoordelijkheid voor de voedselveiligheid helemaal bij de producenten van voedsel gelegd, de ‘General Food Law’. Daarvóór waren de producenten ook al verantwoordelijk, maar controleerde de overheid. Vanaf 2006 is deze wetgeving helemaal ingevoerd, en ligt de verantwoordelijkheid voor voedselveiligheid nu volledig bij de producent van voedsel. De verhouding met de NVWA (de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit) blijft een spannende, daarover later meer.
Vion: 11 000 mensen, 16 miljoen varkens en bijna 1 miljoen runderen
Er werken zo’n 11.000 mensen bij Vion in Nederland en Duitsland. De omzet is bijna € 4,6 miljard, afhankelijk van de prijs van het vlees. Het bedrijf zit voor 60% in Duitsland en 40% in Nederland. En is 100% eigendom van één aandeelhouder, onderdeel van ZLTO (Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie). Hier zijn de boeren lid van. Vion heeft in Nederland 3 varkensslachterijen en 1 runderslachterij. Vion zit in de top 100 van voedingsmiddelenproducenten wereldwijd. Hun marktaandeel is ongeveer 50% van Nederlandse markt en 6% van de Europese markt.
In Amerika komen ze spareribs tekort
Er is geen markt voor varkensvlees, maar er is wel een markt voor hammen, spareribs en bacon. Dat betekent dat van elk varken dat bij Vion wordt geslacht, delen in Nederland blijven en delen worden geëxporteerd. Het grootste gedeelte blijft binnen de Europese Unie (EU), pootjes en oren gaan vooral naar China en spareribs naar Amerika. “Hoewel ze daar netto varkensvlees exporteren, eten Amerikanen er zoveel van dat ze spareribs tekort komen. Bij rundvlees ligt exporteren veel lastiger, door o.a. de gekke koeienziekte. Daardoor zijn er handelsbeperkingen voor Europees rundvlees buiten de EU. Rundvlees wordt wel geëxporteerd in de EU, rond de Middellandse zee en naar delen van Azië.
Vlees is het meest gecontroleerde product
In de slachterij in Boxtel lopen dagelijks zo’n 30 medewerkers van de NVWA. Zij keuren de levende dieren en het vlees. “Vlees is het meest gecontroleerde product, met name bij het slachten,” vertelt Bert. “Elk dier wordt gecontroleerd voor het slachten en elk karkas wordt na het slachten ook weer gecontroleerd door de NVWA. Er wordt gekeken naar kenmerken van dierenwelzijn, gezondheid en voedselveiligheid”. Vlees kan alleen maar worden verkocht als het is gekeurd door de NVWA, dat zijn nu eenmaal de afspraken die overheden met elkaar hebben gemaakt. Ondanks deze keuringen blijft Vion zelf verantwoordelijk voor de veiligheid van het vlees, het welzijn van de dieren en de integriteit van het product (zit in het pakje wat erop staat!). De rol van de NVWA is wel veranderd sinds de paardenvlees-affaire. Hier meer over in een volgende blog over Vion voor HAS Voedseldialoog.
De vleesketen in het kort
Vion slacht koeien en varkens, verwerkt karkassen en doet een klein stukje vleesbewerking. Het bedrijf staat hiermee op een knooppunt in de vleesketen. Van vele veehouders via slechts enkele slachterijen naar vele vleesverwerkers. Bert: “Wij snijden de karkassen uit, zodat ze geschikt zijn om verder te verwerken, dat betekent vaak het verwijderen van botten en zwoerd. Deze producten zijn dan weer grondstoffen voor de productie van gelatine, dat op zijn beurt weer een grondstof is voor vele voedingsmiddelen en medicijnen.” De volgende schakel in de keten, de vleesverwerkers zijn met een paar honderd in Nederland. Vaak gespecialiseerde bedrijven, in bijvoorbeeld bitterballen, hamburgers, filet Amercain, etc. Die vleesverwerkers leveren weer aan klanten, zoals supermarktketens, fastfood ketens, restaurants en levensmiddelenfabrikanten. De grote klanten die dicht bij de consument staan zijn heel belangrijk, daarover later meer…
Zie ook Blog 2 Vion: Wie is de baas in de vleesketen?
Blog 3 Hoe (on)gezond is vlees?
Blog 4 De toekomst van vlees