Interview – Agrifirm #3: De overheid moet op tijd met regelgeving komen
Veevoer en grondstoffen, gewasbeschermingsmiddelen en zaaigoed. Agrifirm levert producten aan de veehouderij en de akkerbouw. De coöperatie met meer dan 10000 leden zit aan het begin van de voedselketen. We spraken met Ruud Tijssens, Directeur Public & Cooperative Affairs. Over zijn zorgen voor de toekomst. In de vorige blog kwam al de verwachting dat er in 2050 meer doden door antibioticaresistentie zullen vallen dan door kanker. Nu gaan we verder met schaarste grondstoffen: fosfaat.
Fosfaat wordt schaars
Je zou het niet zeggen als je in Nederland woont, maar toch is dit een van de toekomstige zorgen. Terwijl wij hier met een overschot zitten. Maar het gaat tegen de economie in om ons volledige overschot te recyclen, en geen gewonnen fosfaat te gebruiken. Op dit moment is het nog altijd goedkoper om fosfaat uit de bodem te halen. Uit voornamelijk Marokko, China en de Verenigde Staten. Mestoverschotten worden op dit moment nog steeds niet optimaal ingezet. Daarvoor is nog een stevige omslag nodig.
Schaarste is vaak het begin van een oorlog
Ruud herkent het mechanisme. “Deze industrie komt niet op gang. Je hebt schaalvergroting nodig om het proces via allerlei innovaties efficiënter te maken. En dus goedkoper. Nu kun je wachten tot het fosfaat echt schaars wordt, dan wordt het vanzelf heel duur. Maar wie betalen dan de prijs? Wie denk je?”… vraagt hij mij. “De armen van deze wereld. Afrika, dus. Voor de meesten van ons maakt het niet uit als eten 2x zo duur wordt, maar als jouw inkomen voor 30% opgaat aan voedingsmiddelen is dat wél heel belangrijk. Schaarste is vaak het begin van oorlog. De Arabische lente, de oorlog in Syrië: allemaal gevechten om schaarse grondstoffen.”
Leren van de energietransitie
Dus wat zou er dan moeten gebeuren? Dat is complex, weet Ruud. Hij pleit voor een parallel met de energietransitie. “Begin met het definiëren: wat is een ‘circulaire meststof’, net zoals we ‘groene energie’ hebben gedefinieerd . Als er zo’n definitie bestaat, dan kan ik het opnemen in mijn inkoopvoorwaarden.” En wie zou dat moeten doen? “Dat is een overheidstaak,” volgens Ruud. “Als je echt meters wilt maken, dan zal de overheid zich hiermee bezig moeten houden.”
Brazilië is al verder
Ruud pleit niet alleen voor het definiëren van circulaire meststoffen, maar ook van carbon-credits (CO2) vanuit de landbouw, methaanemissies en organische stof in de bodem. Zodat je die allemaal kunt verhandelen, er een waarde aan kunt hangen. En hij is optimistisch. Dit gedachtengoed wordt steeds meer omarmd. Sterker nog, laatst was hij in Brazilië vanwege de soja discussies en daar waren de carbon-credits al in wetgeving verankerd. Hoopgevend: ineens was men daar al een stap verder.
Einde van het boerenambacht
“Je hebt ook boeren die willen gewoon boer zijn, die genieten van het boerenleven als ‘a way of life’. Die hebben helemaal geen zin om met een IPad achter iedere koe te staan.” Daar botsen wel 2 werelden: die van de romantische en technologische. Ook de maatschappelijke acceptatie van de boeren, die steeds minder wordt, is een serieus spanningsveld. Maar wat is een boer precies? Laatst was Ruud, ook in Brazilië, op een boerenbedrijf van 60.000 hectare, zo groot als de provincie Utrecht. Ze hadden er 700 man personeel en verbouwden er van alles. Dat zijn agrarische ondernemingen, maar we noemen dat ook ‘een boer’. De technologie gaat veel mogelijk maken. Informatie reist mee door de keten, dat zal niet tegen te houden zijn. Zo romantisch is het allemaal niet meer.
Boeren frauderen
Dat boeren frauderen helpt niet echt. Ruud vindt de discussie over fraude ook een groot zorgpunt. Begin dit jaar kwam boven water dat boeren mogelijk frauderen met aantallen koeien. Maar hier steekt hij ook de hand in eigen boezem. “Tijdens bestuurlijke overleggen over deze fosfaat problematiek is de fraudegevoeligheid van de nieuwe regels onvoldoende besproken. We kennen het risico, tenslotte. We zijn heel hard aan het werk geweest over het fosfaat gehalte in het voer. Over mogelijkheden om zaken te borgen hadden we als ketenpartijen en sectorvertegenwoordigers nog wel eens verder na mogen denken.”
Kosten moeten worden terugverdiend
Ik geloof dat ik het ook wel een beetje begin te begrijpen. Boeren zijn ondernemers, ik heb er een aantal gesproken voor deze blog: centraal staat creativiteit en vrijheid. Er gaan vele tonnen door zo’n bedrijf, toch zijn de marges behoorlijk klein, en alle nieuwe regels leveren vaak veel kosten op, die weer moeten worden terugverdiend. Fraude is absoluut verwerpelijk, maar wie rijdt er niet af en toe door rood licht, om ongetwijfeld een hele goede reden? Of appt op de fiets?
Sommige dingen kun je niet privaat regelen
Toch nog weer even terug naar de fosfaatdiscussie. Ik vroeg Ruud hoe hij naar de discussie over de uitbreidende melkveehouders kijkt die vervolgens door het fosfaatplafond gingen, met alle nare gevolgen. Al vaker besproken in de blog. Waarom leenden die banken dat geld aan de boeren? “Omdat het een vrije markt is,” volgens Ruud. “Als jij dat geld niet leent, doet een andere bank het. Dit zijn dingen die kun je privaat niet regelen, hier moet de sector niet een te grote broek aantrekken.”
De overheid moet op tijd met regelgeving komen.
Dat stimuleert innovatie. Ruud geeft een voorbeeld. Hij verwacht dat als de overheid op tijd met regels komt, dat er nog 15%-20% CO2 emissie gereduceerd kan worden in de Nederlandse melkveehouderij. “Zo’n oplossing, binnen onze beperkte milieugrenzen, is dan meteen een prachtig export product. Maar als wij niet weten of er bijvoorbeeld CO2-rechten gaan komen, kunnen we er ook niet op anticiperen.” “Waarom gebeurt dit dan niet?”, vroeg ik hem: “Omdat er altijd wel een brandje geblust moet worden, wat meer prioriteit heeft. De politiek is reactief. Daarom, om terug te komen op je vraag aan het begin, ik vind helemaal niet dat de overheid te veel naar het bedrijfsleven luistert, eerder te weinig!”
Hiermee eindigt een serie blogs over Agrifirm, die begon met het boerenerf. Er komt veel in samen: fosfaat schaarste, antibioticaresistentie, fraude, transparantie, blockchain, einde van een commodity tijdperk…
..een grotere rol voor de overheid, hoe kijken lezers van HAS Voedseldialoog hier tegenaan?
Blog 2 gemist?