Interview – Koningshof #2: Het ‘hacken’ van het bestaande voedselsysteem

Roeland Meek en Akke Bink zijn 4 jaar geleden gestart met Koningshof, samen met 2 andere oud-mede studenten landschapsarchitectuur van Hogeschool Larenstein in Velp: Robert Jongerius en Joris van Velthoven. Het gebeurde eigenlijk vanzelf: ‘een uit de hand gelopen hobby’. Door de week hebben ze een baan, in het weekend zijn ze altijd op Koningshof te vinden. Met zijn vieren vormen ze de vaste kern, maar er lopen hier veel meer mensen rond…

Die middag in januari rook het naar lijnolie in de onverwarmde kas. Door het zonnetje was het achter het glas nog best wel OK voor januari. Vrijwilliger Adeline had net alle tuingereedschap in de olie gezet. Nu was de kas vrij leeg omdat de meeste groente al was geoogst. Maar in deze kas wordt groente geteeld. Voor de verkoop op zaterdag. “We noemen dat ‘Koningshof-to-go’. Je kunt zelf je groente oogsten. Zo zie je hoe het groeit. Veel verdienen we er niet aan. Maar op Koningshof staat educatie centraal. Het is een soort decor voor kennis die we willen overdragen,” vertelt Akke.

Er zijn ook een aantal restaurantjes waarvoor ze op Koningshof groente kweken. Enkele koks nemen kruiden af. De belangrijkste is het restaurant de Vaartsche Rijn in Utrecht, daarmee wordt besproken wat ze het aankomende seizoen gaan gebruiken. “Dat is juist zo leuk”, vertelt Roeland enthousiast. “Je merkt dat het niet alleen een meerwaarde heeft dat wij de aardappelen of wortelen voor hun gerechten hebben. Maar die creatieve chef-kok is ook erg geïnteresseerd in bijproducten. Hij haalt in de zomer het onkruid tussen de stoeptegels weg. Want hier groeit een bepaalde zuurklaver, en die is heel lekker!”

Ook voor het Voedselcollectief (Voko) wordt groente gekweekt op Koningshof. Het doel van het collectief is om natuurlijk en lokaal geproduceerd voedsel beschikbaar maken tegen een eerlijke prijs. Ook willen zij transparantie creëren in de voedselketen en een groene, Utrechtse gemeenschap creëren met hechte banden tussen boer en consument. Een vrijwillig team maakt een bestellijst van producten uit de regio Utrecht voor de deelnemende leden. Zij halen het op bij de boer en in een café wordt het over de mandjes verdeeld. De mensen kunnen hun bestelde mandje daar ophalen. “Dit past wel bij ons”, vindt Akke, we hebben wel eens overwogen om aan een grotere organisatie te leveren. Maar dan wordt het veel te serieus en wij willen ook iets met die educatieve kant doen.”

“Ja,” bevestigt Roeland. “Anders verplicht je je tot leveren van bijvoorbeeld tomaten op 31 augustus. Maar de vraag is, of we die dan wel hebben. Nu geven wij aan wat we hebben. Dat werkt vanuit onze ‘kwekers-kant’ heel fijn. Daarnaast wil het Voedselcollectief ook laten zien hoe duur groente werkelijk is. Wij vragen €1,- voor een krop sla, dat is een eerlijke prijs. Terwijl je er bij de Aldi misschien maar 40 cent voor betaalt. Soms kan er iets raars aan zitten, of ze kunnen verschillen in formaat. Daar doen ze bij het collectief ook niet moeilijk over”

Lorenzo is wel benieuwd of de groente op de Koningshof biologisch gekweekt wordt. “Ja,” antwoordt Roeland, “maar zonder keurmerk. We gebruiken geen kunstmest en bestrijdingsmiddelen, dus we doen het biologisch. Maar om je officieel biologisch te noemen moet je een keurmerk hebben, en dat hebben we niet. We gebruiken dierlijke mest. De oude kweker helpt ons ook hiermee. Zo hebben we achter in de kas nu winterrogge staan, een plant die de voedingsstoffen weer in de bodem kan brengen.”

Roeland: “We begonnen met 36 hele tuintjes van 50m2 (voor €300,- per jaar) maar die bleken toch vaak te groot. Nu hebben we ook halve tuintjes voor €175,-. Er staan zo’n 64 mensen ingeschreven, die nemen vaak weer anderen mee. Er lopen ‘s zomers wel zo’n 100 mensen rond. Ze kunnen ons tuingereedschap gebruiken. En we begeleiden hen op zaterdag en geven workshops. Dit zijn ook meteen de vaste inkomsten voor Koningshof.

Per jaar is de ‘omzet’ ongeveer €20.000. Ze hebben al gemerkt dat het groente verbouwen erg veel energie kost, en niet zo heel veel oplevert. “We snappen dus heel goed dat al die bedrijfjes die hier vroeger zaten het niet hebben gered. Het is moeilijk hier rendement uit te halen. Je moet je verbreden, net als in de landbouw nu. Vandaar dat wij Koningshof als een decor voor kennisoverdracht zien,“ zegt Akke. Roeland ziet het liever als het ‘hacken van het bestaande systeem’: “Je doet het niet omdat het zoveel geld oplevert. Maar ik word heel blij bij elke krop sla die weggaat en van zo’n chef-kok die enthousiast gaat experimenteren met deze producten.”

Dat was ook mijn eerste kennismaking met Koningshof in oktober: het Keurmerken debat van YFM (Youth Food Movement). Een deel van de kas wordt wel eens verhuurd. Dat gebeurt steeds vaker. “Het is nog een beetje aftasten, hoeveel je ervoor vraagt. Het liefst bieden wij een plek voor educatieve projecten. Als je een paar weekenden keihard hebt gewerkt voor een bruiloft of verjaardagsfeest, zou je toch het liefst iets overhouden om in Koningshof te investeren. Dat hebben we tot nu toe toch al een aantal malen verkeerd ingeschat” vertelt Akke.

Roeland kijkt tevreden terug. “In het begin lag dit hele terrein braak. Bramen groeiden tot aan de kas en distels groeiden erin. We begonnen met een eenmalige €10.000 stadslandbouwsubsidie van de gemeente Utrecht. Daarmee kochten we ons eerste gereedschap. Met groente verkopen en verhuur van ruimte en tuintjes konden we weer nieuw tuingereedschap kopen, hekwerk of materialen om te bouwen.”

Ik heb ze natuurlijk ook gevraagd hoe zij de toekomst zien. En hoe ze hier een winstgevend geheel van willen maken. Daarover meer in de volgende blog.

Ik zal maar meteen bekennen dat ik tegenwoordig echt alle groente bij de supermarkt haal. Maar ik ben wel benieuwd waar de lezers van HAS Voedseldialoog hun groente vandaan halen…

Blog 1 uit de reeks van Koningshof gemist? Je vindt ‘m hier!